در دنیای امروز که خودروها بخش جدایی‌ناپذیر زندگی ما شده‌اند، آشنایی با علائم و نشانه‌های خرابی آن‌ها اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. یکی از رایج‌ترین و در عین حال نگران‌کننده‌ترین علائم فنی، صدای غیرعادی از خودرو است که بسیاری از رانندگان با آن مواجه می‌شوند. این صداها می‌توانند نشانه وجود یک ایراد ساده یا هشداری جدی برای بروز یک نقص فنی بزرگ‌تر باشند. اهمیت تشخیص و تحلیل صدای غیرعادی از خودرو در این است که گاهی اوقات می‌توان با توجه به نوع صدا و زمان بروز آن، قبل از تبدیل شدن مشکل به یک ایراد اساسی و پرهزینه، اقدام لازم را انجام داد. هدف این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی درباره انواع صدای غیرعادی از خودرو و نشانه‌های هرکدام است تا رانندگان و دارندگان خودرو بتوانند با آگاهی و اطمینان بیشتری نسبت به ایمنی و سلامت وسیله نقلیه خود اقدام کنند.
صدای سوت هنگام ترمز گرفتن: ایراد لنت یا دیسک؟
یکی از متداول‌ترین انواع صدای غیرعادی از خودرو که رانندگان تجربه می‌کنند، صدای سوت کشیدن یا جیرجیر هنگام ترمز گرفتن است. این صدا معمولاً نشان‌دهنده وجود مشکل در سیستم ترمز است و باید جدی گرفته شود. شایع‌ترین علت این صدا، تمام شدن لنت ترمز یا سخت شدن و سفت شدن سطح لنت است. لنت‌های فرسوده یا بی‌کیفیت، هنگام تماس با دیسک ترمز به‌دلیل عدم وجود پوشش کافی یا مواد سایشی مناسب، صدای سوت تولید می‌کنند.
در برخی موارد، دیسک ترمز نیز دچار خوردگی، تاب‌برداشتن یا وجود شیارهای عمیق می‌شود که باعث ایجاد این صدای غیرعادی از خودرو می‌شود. حتی وجود ذرات ریز شن و خاک یا ورود رطوبت بین لنت و دیسک می‌تواند موقتاً صدای سوت ایجاد کند. اگر صدای سوت ترمز به‌طور دائم و پیوسته شنیده می‌شود، حتماً باید سیستم ترمز توسط مکانیک متخصص بازدید و در صورت نیاز لنت یا دیسک تعویض شود؛ چرا که خرابی این قطعات مستقیماً بر ایمنی خودرو و سرنشینان اثر می‌گذارد.
در کنار این موارد، گاهی صدای سوت به‌دلیل عدم نصب صحیح لنت، استفاده از لنت‌های غیراستاندارد، یا حتی گیر کردن فنرهای نگهدارنده نیز ایجاد می‌شود. به همین دلیل بررسی همه‌جانبه و تخصصی، اولین گام برای رفع صدای غیرعادی از خودرو در هنگام ترمزگیری است.
بیشتر بخوانید: چطور در سفرهای طولانی از خرابی خودرو جلوگیری کنیم؟ چک‌لیست قبل از سفر
صدای تق‌تق در دست‌انداز: بررسی سیستم تعلیق و فرمان
یکی دیگر از انواع صدای غیرعادی از خودرو که معمولاً هنگام عبور از دست‌انداز یا ناهمواری‌های جاده شنیده می‌شود، صدای تق‌تق یا ضربه است. این صدا می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد اما عمدتاً به سیستم تعلیق، جلوبندی و فرمان مربوط است. بخش‌هایی مانند سیبک، بوش‌های اکسل، کمک‌فنر، طبق، میل‌موجگیر و حتی مهره‌ها و پیچ‌های شل، می‌توانند منشأ صدای تق‌تق در خودرو باشند.
زمانی که این اجزا فرسوده یا خراب می‌شوند، هنگام عبور از دست‌انداز فشار و ضربه به‌درستی جذب نمی‌شود و این ضربات به صورت صدا به کابین منتقل می‌شود. شل بودن پیچ‌ها یا خرابی اتصالات نیز می‌تواند باعث ایجاد صدای غیرعادی از خودرو به‌ویژه در چرخ جلو یا عقب شود. همچنین اگر کمک‌فنر یا بوش‌ها دچار نشتی روغن یا شکستگی باشند، نه تنها صدای تق‌تق شنیده می‌شود بلکه عملکرد تعلیق خودرو نیز به‌شدت کاهش می‌یابد و ایمنی سرنشینان در معرض خطر قرار می‌گیرد.
در موارد خاص، صدای تق‌تق می‌تواند نشانه آسیب دیدگی پلوس یا خرابی سرپلوس در خودروهای دیفرانسیل جلو باشد. پلوس‌ها نقش حیاتی در انتقال قدرت از گیربکس به چرخ‌ها دارند و هرگونه ایراد در آن‌ها، به سرعت خود را به صورت صدای غیرعادی از خودرو نشان می‌دهد. برای رفع این صداها، لازم است کلیه اجزای جلوبندی، تعلیق و سیستم فرمان توسط مکانیک مجرب بازبینی و قطعات معیوب تعویض یا تعمیر شوند.
صدای غیرمعمول از موتور: از تسمه تایم تا یاتاقان
شنیدن صدای غیرعادی از خودرو که از ناحیه موتور می‌آید، معمولاً برای هر راننده‌ای نگران‌کننده است؛ زیرا این صداها می‌توانند نشانه وجود ایراد جدی در قطعات حیاتی پیشرانه باشند. یکی از رایج‌ترین صداهای غیرمعمول، صدای زنجیر یا تسمه تایم شل یا فرسوده است که شبیه به تق‌تق یا زنگ‌زدن شنیده می‌شود. در صورتی که تسمه یا زنجیر تایم دچار شلی یا خوردگی شود، عملکرد صحیح موتور مختل و حتی ممکن است خسارت جدی به پیستون‌ها و سوپاپ‌ها وارد کند.
صدای ضربه یا کوبش از موتور می‌تواند مربوط به یاتاقان‌های فرسوده، شل شدن پیچ‌های میل‌لنگ یا خرابی شاتون باشد. صدای تیک‌تیک خفیف به‌ویژه هنگام استارت یا کارکرد موتور در دور پایین، ممکن است ناشی از خرابی بالابر سوپاپ، فشار پایین روغن یا لقی میل‌سوپاپ باشد. گاهی اوقات، صدای زوزه یا سوت ممتد در موتور به ایراد در تسمه دینام یا قرقره‌های مربوطه اشاره دارد.
علت دیگر صدای غیرعادی از خودرو در بخش موتور می‌تواند به وجود نشتی هوا یا اگزوز مربوط باشد؛ به‌خصوص اگر صدا شبیه به نشت یا هیس باشد. در همه این موارد، ادامه رانندگی با وجود صدای غیرمعمول از موتور، ریسک بالایی برای خرابی جدی‌تر و افزایش هزینه‌های تعمیرات دارد. توصیه می‌شود در اولین فرصت با یک تعمیرکار متخصص مشورت کرده و خودرو را مورد بازدید کامل فنی قرار دهید.
بیشتر بخوانید:چرا چراغ چک خودرو روشن می‌شود؟ بررسی دلایل و روش‌های عیب‌یابی
چه صداهایی طبیعی‌اند و کدام‌ها خطرناک؟
در میان تمام انواع صدای غیرعادی از خودرو، برخی صداها ممکن است طبیعی و ناشی از عملکرد عادی قطعات باشند، در حالی که بعضی دیگر هشداری جدی برای بروز نقص فنی تلقی می‌شوند. شناخت تفاوت این صداها، از اتلاف وقت و هزینه اضافی جلوگیری می‌کند و به شما اطمینان خاطر می‌بخشد.
به عنوان مثال، صدای جزئی ناشی از سیستم تهویه یا فن خودرو، یا صدای کوتاه ناشی از رطوبت روی دیسک ترمز پس از شستشو، معمولاً طبیعی بوده و جای نگرانی ندارد. همچنین صدای باز و بسته شدن قفل‌ها یا عملکرد موتور برف‌پاک‌کن‌ها در شرایط عادی، هشدار محسوب نمی‌شود.
اما صداهایی مانند سوت ممتد هنگام ترمز، تق‌تق پیوسته در چرخ‌ها، ضربه یا کوبش از موتور، زوزه یا صدای غیرمنتظره در گیربکس، نشانه وجود ایراد هستند و باید هرچه سریع‌تر بررسی شوند. صدای جیرجیر شدید هنگام گردش فرمان، ضربه از اکسل یا شنیدن هر صدای مکرر و مداوم، اغلب با نقص فنی همراه بوده و در صورت بی‌توجهی می‌تواند به یک خرابی اساسی منجر شود.
در کل اگر صدای غیرعادی از خودرو ناگهانی، جدید، مکرر یا همراه با کاهش عملکرد فنی خودرو ظاهر شود، بهتر است خودرو را متوقف کرده و مشکل را توسط کارشناس بررسی کنید تا از ایجاد خسارت سنگین‌تر جلوگیری شود.
سخن پایانی
شناخت صدای غیرعادی از خودرو و توجه به نشانه‌های فنی مختلف، نه تنها شما را از پرداخت هزینه‌های اضافی نجات می‌دهد، بلکه موجب افزایش ایمنی، عمر و کارایی خودرو نیز می‌شود. رانندگی ایمن و کم‌دردسر، وابسته به آگاهی از وضعیت فنی وسیله نقلیه و واکنش مناسب به علائم هشداردهنده است. هر صدای غیرعادی از خودرو پیامی دارد که گاه با یک اقدام ساده قابل رفع است و گاه نیاز به رسیدگی فوری و تخصصی دارد. اگر همواره به صداهای خودروی خود گوش کنید و نسبت به تغییرات آن حساس باشید، از بروز خرابی‌های ناگهانی و پرهزینه تا حد زیادی پیشگیری خواهید کرد. پیشگیری بهتر از درمان است، به ویژه در دنیای خودرو.
سوالات متداول
۱. شنیدن صدای غیرعادی از خودرو حین حرکت چقدر خطرناک است؟
بسته به نوع و محل صدای غیرعادی از خودرو، این صدا می‌تواند هشدار یک مشکل ساده یا نشان‌دهنده نقص جدی فنی باشد. اگر صدا با لرزش، بوی سوختگی یا کاهش عملکرد خودرو همراه است، باید فوراً متوقف شده و موضوع بررسی شود.
۲. آیا همه صدای سوت ترمز نشانه ایراد فنی است؟
خیر، گاهی اوقات صدای سوت موقت به دلیل رطوبت یا ذرات خاک ایجاد می‌شود و با چند بار ترمزگیری رفع می‌شود. اما اگر صدا ادامه‌دار یا شدید بود، باید سیستم ترمز بازبینی شود.
۳. چرا صدای تق‌تق در عبور از دست‌انداز خطرناک تلقی می‌شود؟
زیرا این صدا معمولاً به نقص در سیستم تعلیق، جلوبندی یا پلوس اشاره دارد که در صورت بی‌توجهی می‌تواند منجر به خرابی قطعات و کاهش کنترل خودرو شود.
۴. برای تشخیص منبع صدای غیرعادی از خودرو چه اقدامی باید کرد؟
بهترین راه مراجعه به تعمیرکار متخصص و شرح دقیق شرایط و زمان بروز صداست. گاهی تست جاده‌ای یا استفاده از دستگاه‌های عیب‌یابی برای تشخیص دقیق نیاز است.
۵. آیا صدای غیرعادی از موتور می‌تواند بدون نشتی روغن خطرناک باشد؟
بله، بسیاری از ایرادات مثل شلی تسمه تایم یا خرابی یاتاقان‌ها بدون نشتی روغن بروز می‌کنند و نیاز به بررسی فوری دارند.